Welkom in het gewest Schelde-Dommel
Welkom in het gewest Schelde-Dommel
Welkom in het gewest Schelde-Dommel
Welkom in het gewest Schelde-Dommel
Welkom in het gewest Schelde-Dommel
Wij verheugen ons u te mogen verwelkomen in de mooie historische stad 's-Hertogenbosch. Vorig jaar lag de nadruk op ‘Taal voor allemaal’, in het bijzonder de laaggeletterheid , heldere communicatie en NT2-taalverwerving. Dit jaar zoomen wij in op: onze Nederlands-Vlaamse samenwerking en verbondenheid: eenheid in verscheidenheid.
Onze president Godelieve Laureys verwoordde het als volgt in het beleidsplan 2016-2020:
Onze gemeenschappelijke moedertaal is een belangrijke drager van onze identiteit en tegelijkertijd een barometer voor de verschillen tussen onze beide landen. Het gaat hierbij zowel over het traceren van parallellen en vanzelfsprekende gelijkenissen als over het vinden van snijpunten om te kunnen putten uit de rijkdom van de verschillen. We moeten verschillen niet hanteren als stereotypen die polariserend werken, maar als aanknopingspunten voor complementaire acties. Verbondenheid is hier het sleutelwoord, gelijkenissen en verschillen tussen Nederland en Vlaanderen zijn hieraan ondergeschikt.
‘Brabant verbindt en verbroedert’
We gaan uit van de rijkdom en kracht van het historische Brabant en de hedendaagse rijkdom en kracht van verbinding in Taal en Cultuur in brede zin tussen Noord en Zuid. Is er sprake van een scharnierfunctie van Brabant tussen het Nederlandse deel ’boven de rivieren’ en Vlaanderen?
U vindt de verbindingen terug in de lezingen op zaterdagochtend, in het middagprogramma van zaterdag en in de uitstapjes op zondag. Literatuur, taal, tradities, theater, muziek, architectuur, economische betrekkingen en niet te vergeten de Brabantse gastronomie komen allemaal aan bod.
Natuurlijk willen wij ook graag een verbinding leggen naar het thema van vorig jaar. Daarom is in het middagprogramma een van de keuzes: taalvaardigheid. Prof. Carel Jansen trapt af met een lezing over de Nederlandse en Vlaamse projecten heldere taal in overheidscommunicatie. Daarna volgen de presentaties van de projecten rond laaggeletterdheid van de Orde en het project acculturatie van de gemeente 's-Hertogenbosch: 'Bossche Sferen'. Een mooie verbinding tussen de Orde en het gemeentelijk project.
De laatste verbinding is de onderlinge verbondenheid tussen de afdelingen van het gewest Schelde-Dommel, te zien in de foyer van het theater. Op de twee torens bij de ingang verbeelden de afdelingen hun visie op het Brabantse landschap van hun afdeling in combinatie met poëzie of een literair citaat over Brabant. We beginnen bij het oude Brabant van Hertog Jan, volgen de rivieren door oude en nieuwe steden om vervolgens bij ons innerlijk landschap aan te komen. Het landschap dat wij allen herkennen en kennen. Het landschap dat ons ook verbindt.
Als hertog Jan uit Brussel kwam
Door het diep stof der wegen
En in Den Bosch zijn intrek nam,
Kwam hij geen grenzen tegen
Er is in dit zo oude land
Nauwelijks een grens te vinden
Een beek, een stenen paal in ‘t zand
Geen scheiding tussen vrinden
Hertog ! Hier is een heiderand
Kom, rust uw moede voeten
Waar Vlaanderen en Nederland
Elkaar zo schoon ontmoeten.
Gemaakt door Eelke Jager, lid van de afdeling Eindhoven Nassau
Breder dan oevers en onschuld kabbelt zij zeewaarts
vanuit het Belgische Peer in de armen van de Maas.
Regen, riool- en kwelwater van het toen naar het nu,
ouder dan warm kloppend bloed in mens en dier.
Als tranen over wangen dwalen kreken,
sloten en beken over zompig laagland.
Scheprad en sluizen, kolken en gemalen
doen dromen en hopen, meanders vertalen
twijfel in aarzeling, kronkels in ervaring.
Maaiende molenwieken vierendelen
de wijkende horizon onder gedempt klokgelui.
Stof drijft op het water, bladeren, takjes, pluizen
en niets blijft. Achter elke bocht begint een wereld,
aan elke overkant weer een overkant
en dagen en kansen keren zonder verklaring.
Zon, maan, sterren, muren en ramen
spiegelen zich en volgen de stroming.
Al het zoete grondwater komt van boven
en na elke plensbui staat het vee te dampen
op doorweekte weiden. In de Dommelvallei droogde
de zondvloed nog niet op en vergaren bomen
eindeloos jaarring na jaarring.
© Hans F. Marijnissen 2019
Half omgebracht het heidezicht
leefbaar het gras ook hier bevonden
akkers ontworpen metterdaad,
men was aan armoede verplicht
aan levensduur aan kindermonden,
graan dat sindsdien te wassen staat
voor zorg een langzaam tegenwicht,
kruid door zichzelf hier uitgevonden
euvel en somtijds toeverlaat,
anders het landschap ander licht
anders de greppels en de gronden.
Wat eertijds was is reservaat.
Jan Veulemans (°1928), Turnhoutenaar
Meer dan een eeuw geleden was er in ons land nog zo'n 100 000 ha heide, nu nog amper 13 000 ha. Jarenlang heeft de mens die 'woeste, gemene gronden' ontgonnen voor landbouw, uit bittere noodzaak. Daardoor kreeg het half natuurlijk landschap van de heide op enkele decennia tijd een totaal ander uitzicht. Dat formuleert Turnhoutenaar Jan Veulemans (°1928) heel lyrisch in zijn gedicht 'Kempische brieven II'
hier waak ik
met mijn tenen in het water
groot genoeg om vloed te breken
voldoende klein om te verdwijnen
in de oksel van een stad
tussen torens van bomen
sta ik op wacht
onder mijn versmalde oog
zag ik ze komen – in keurige kolonnes
hun wapens blinkend in de zon -
ik gaf geen krimp
ik barstte niet of boog
en zag ze ook weer gaan
meer dag en dauw wil ik hier plukken
als stenen hoeder van geblaat
trots en met verbeten trek
zal ik de palingschuiten groeten
de karpers en de kano’s
de honden en konijnen
ik zal er langer zijn
dan hen dan u
ik heb hier de eeuwigheid
u slechts een seconde
Tom Mariën
Laatst hoorde ik onder het verhemelte
van een toerist zijn klokken.
Ik zag hem op foto's maar
het was nooit de echte.
Die staat hier: gigantische gothische
steenhoop uit pest, steekpenningen,
bedelarij en geschiedenis: grijze
bemoste steen waar ik nu
al jaren tegenaan pis: alleen
de geur verandert -
Steen
waar ik nu
tegenaan schop: onbewegelijk,
massief, niet weg te denken.
Zichtbaar tot
ver in de omtrek.
Hans Vlek Maatstaf Jaargang 15 p.747
Hier danst een jonge vrouw
van honderd jaar al jaren op één been
en houdt het licht.
Hier stapt een stenen ijsbeer dagelijks
door het park
en groet vanouds de dingen.
Hier groeit uit gras een groter licht
waaruit de dingen groeien
en daaruit de stille wandelaars.
Hier groeit uit wandelaars het gras
en uit het gras de dingen,
een vrouw, een ijsbeer en het zingen
van een licht dat naar ons tast.
Bernard Dewulf
Bernard Dewulf schreef in 2012 een gedicht voor het vernieuwde Middelheimmuseum waarin het Middelheimkasteel zich bevindt. Hij las dit tijdens het feestelijke openingsweekend in première voor bij het beeld 'Het zotte geweld’ van Rik Wouters (Antwerpen Middelheim)
Veel mensen die ik bijna was vergeten
Ontmoet ik zomaar ergens in dit pand
Waar ik de weg niet wérkelijk wil weten
Laat mij maar warrig zijn. En overmand
‘t Is het intieme én het kolossale
Wat zo magnetisch is aan dit gebied
Een ruimte om verslavend lang te dwalen
Of daartoe nou een reden is of niet
Maar termen als ‘dat rauw-industriële’
’Parijs’, ‘Berlijn’...die stickerplakkerij
Kan mij dan, als ik eerlijk ben, niets schelen
Dit pand gaat aan die duidingen voorbij
Het eindeloze aangenaam vertoeven
Zal blijven als die labels niet meer hoeven
Ko de Laat
Ik kijk naar buiten, naar het uitzichtloze
dat nu stilaan mijn uitzicht is geworden:
een klimroos zonder rozen, verdorde
dingen, een door koude bij mekaar gebeden
rijm op alle takken, de oude klare
mare van de winter, alles is helder niets.
Een tuin vol mist. Vastgevroren verleden.
En een nergens willen thuishoren
dat hier wil blijven. Ik. Jij
En een verloren-
zijn dat makkelijk te vinden is:
Berchem, Cogels-Osylei.
Herman de Coninck, uit “Met een klank van hobo” (Antwerpenland van Rijen )
Ik kwam thuis, het was
een uur of acht en zeldzaam
zacht voor de tijd van het jaar,
de tuinbank stond klaar
onder de appelboom
ik ging zitten en ik zat
te kijken hoe de buurman
in zijn tuin nog aan het spitten
was, de nacht kwam uit de aarde
een blauwer wordend licht hing
in de appelboom
toen werd het langzaam weer te mooi
om waar te zijn, de dingen
van de dag verdwenen voor de geur
van hooi, er lag weer speelgoed
in het gras en ver weg in het huis
lachten de kinderen in het bad
tot waar ik zat, tot
onder de appelboom
en later hoorde ik de vleugels
van ganzen in de hemel
hoorde ik hoe stil en leeg
het aan het worden was
gelukkig kwam er iemand naast mij
zitten, om precies te zijn jij
was het die naast mij kwam
onder de appelboom, zeldzaam
zacht en dichtbij
voor onze leeftijd.
Van Rutger Kopland uit de bundel ‘Onder het vee’ - Uitgeverij G.A. van Oorschot, Amsterdam 1966.
Op zulk een schrale harde bodem
ging, op een ezel wiegend,
Jezus aan de mens voorbij.
sindsdien kan niemand
hoog te paard gezeten
over dorre bodem gaan:
geen paard krijgt vleugels in het gruis van deze gronden
geen ruiter stijgt in hoogmoed uit het stof.
verschuilen kan zich niemand onder deze hemel:
een bol en strak gespannen suizelend plafond
gekoepeld om een bronzen ruimte
waarin zonnen exploderen
en ’t gesmolten licht doen spatten in de zee.
in dit licht zijn alle dingen zoals ze zijn
en niet zoals wij ze willen dromen
en wij zijn ook niet meer dan wat wij zijn:
morituri op een eiland in de zee.
dit is geen land van melk en honing
maar van sprinkhaan en profeet
dit is geen land waar gras
het stof der aarde camoufleert
en waar zachte grijze wolken
tussen mensen en vuur geschoven zijn.
wij staan hier naakt op deze rots.
Boeli van Leeuwen